به نام خدا

برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع الکترونیک (Family Health Program; FHP) یک برنامه جدید ارائه مراقبتهای بهداشتی اولیه جامع است که برای بهبود سلامت خانواده ها و جوامع در کشور جمهوری اسلامی ایران طراحی و در حال اجراست. این برنامه بر ارائه مراقبت های جامع و هماهنگ به خانواده ها، رسیدگی به نیازهای سلامت جسمی، روانی و عاطفی آنها تمرکز داشته و شامل طیف گسترده ای از خدمات به خانواده ها از جمله مراقبت های پیشگیرانه، آموزش بهداشت و دسترسی به مراقبت های پزشکی با کمترین هزینه و با دسترسی آسان است. هدف اصلی این برنامه ترویج سبک زندگی سالم، پیشگیری از بیماری ها و اطمینان از تشخیص و مدیریت به موقع شرایط سلامت به صورت عادلانه است. این برنامه همچنین بر اهمیت مشارکت خانواده در تصمیم‌گیری مراقبت‌های بهداشتی تاکید کرده و ارائه خودمراقبتی وضعیت سلامت را نیز تشویق می‌کند.

این برنامه به صورت چند رشته ای و شامل همکاری بین کارشناسان مراقبت های بهداشتی مانند مراقبین سلامت، کارشناسان سلامت روان، تغذیه، محیط و حرفه ای، سلامت دهان و دندان و پزشکان می باشد تا بتواند نیازمندیهای خانواده ها به نیازهای بهداشتی متنوع آنها را پاسخ دهد. به طور کلی، برنامه سلامت خانواده با ارائه خدمات بهداشتی در دسترس، جامع و هماهنگ، نقش مهمی در ارتقای سلامت و رفاه خانواده ها و جوامع ایفا کرده و می تواند منجر به کاهش بار عوامل خطر و بیماریها گردد.

این برنامه نظام مراقبت های بهداشتی اولیه (PHC) را با ارائه خدمات پیشگیرانه تقویت می کند. رابطه بین PHC و برنامه سلامت خانواده یک رابطه پشتیبانی و همسویی متقابل است. در حالی که PHC چارچوب کلی برای خدمات مراقبت های بهداشتی ضروری را فراهم می کند، این برنامه هم در همان چارچوب  و در نظر گرفتن همان اصول (هماهنگی بین بخشی، جامعیت خدمات ارتقائی، پیشگیرانه، درمانی و بازتوانی، مشارکت مردم و خوداتکائی، استفاده از روشها و تکنولوژی مناسب، رعایت عدالت و برابری) عمل می کند تا به طور خاص به نیازهای بهداشتی جامع خانواده ها رسیدگی کرده و دسترسی آحاد جامعه را به حداقل نیازهای مهم سلامتی تضمین نماید.

برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع الکترونیک، تاکید زیادی بر نقش مردم، ارتقاء سواد سلامت جامعه و مردمی سازی نظام سلامت دارد. مردم می توانند در ارزیابی نیازهای جامعه، آموزش و ارتقای سلامت، حمایت و آگاهی از اولویتهای سلامت منطقه و برنامه های ارائه خدمات سلامت به عنوان شریکی فعال در حفظ و ارتقای سلامت، ایجاد شبکه های حمایتی مردمی موثر، و مداخلات پایدار نقش آفرینی نمایند. رابطه بین برنامه سلامت خانواده و عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت، رابطه شناخت، درک و اقدام است. در این برنامه، تأثیر عوامل تعیین‌کننده اجتماعی بر سلامت خانواده مورد تاکید و توجه قرار گرفته، و هدف آن رسیدگی به این عوامل از طریق تلاش‌های مشترک، حمایت از سیاست‌ها و رویکردی جامع برای ارتقای عدالت و برابری در دسترسی به خدمات سلامت برای همه خانواده‌ها و کاهش پرداختی از جیب مردم است.

ما می خواهیم از ابزارها و تکنولوژیهای جدید مانند هوش مصنوعی (Artificial Intelligence; AI) به صورت کاملا کاربردی استفاده نمائیم. بدون شک هوش مصنوعی می تواند اثربخشی و تأثیر این برنامه را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. تجزیه و تحلیل داده‌ها و مدل‌سازی پیش‌بینی‌کننده، مداخلات بهداشتی شخصی شده بر اساس پروفایل‌های سلامت خاص، عوامل خطر، و عوامل اجتماعی تعیین‌کننده سلامتی، ارائه خدمات سلامت و نظارت از راه دور، تشکیل سیستم‌های اطلاعات و پرونده الکترونیک سلامت، سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری مبتنی بر شواهد مربوط به تشخیص، برنامه ریزی درمان و مدیریت مراقبت، تخصیص و بهینه سازی منابع، تشخیص زودهنگام و مداخله، مداخلات سلامت رفتاری با ارائه برنامه‌های مربیگری شخصی، حمایت از سلامت روان و برنامه‌های تغییر رفتار برای خانواده‌ها و یادگیری و بهبود مستمر و بازخورد سریع از جمله کاربردهای مهم هوش مصنوعی در اجرای این برنامه می باشند.

از مهمترین ویژگیهای این برنامه طراحی و اجرای یک سیستم ارجاع الکترونیک بومی سازی شده می باشد. سیستم ارجاع در برنامه سلامت خانواده (FHP) یک جزء حیاتی است که دسترسی به خدمات و منابع تخصصی مراقبت های بهداشتی را برای خانواده ها تسهیل می کند. ارجاعات افقی (در همان سطوح) و عمودی (از یک سطح به سطوح دیگر ارائه خدمات) بر اساس دستورالعملها و راهنماهای بالینی صورت خواهد پذیرفت. دسترسی به مراقبت های تخصصی ضروری، مراقبت هماهنگ،  مشاوره تخصصی، انجام تستهای تشخیصی و اخذ خدمات درمانی به هنگام، کارا و موثر، اخذ خدمات اجتماعی حمایتی، پیگیری و هماهنگی به منظور حمایت از بیمار و تضمین کیفیت خدمات ارائه شده از اجزاء و الزامات اساسی این سیستم می باشد. نظام ارجاع الکترونیک در برنامه سلامت خانواده به گونه‌ای طراحی شده است که اطمینان حاصل شود که خانواده‌ها به مراقبت‌های مستمر از جمله خدمات تخصصی، آزمایش‌های تشخیصی، مداخلات درمانی و منابع اجتماعی که از سلامت و رفاه آنها حمایت می‌کند، دسترسی دارند.

بدون شک نظارت و ارزیابی مستمر از اجزای ضروری برنامه سلامت خانواده می باشد. نظارت و ارزیابی مستمر با ارائه یک رویکرد سیستماتیک برای ارزیابی عملکرد، اندازه‌گیری اجراء و تأثیر، بهبود کیفیت و اطمینان از پاسخگویی در ارائه خدمات جامع مراقبت‌های بهداشتی به خانواده‌ها، جزء لاینفک موفقیت برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع است.

در انتها لازم می دانم عزم جدی همه ارکان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را بر اجرای دقیق برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع الکترونیک تاکید نموده و از برگزارکنندگان این همایش بزرگ بین المللی، کمیته های علمی و اجرائی به ویژه معاونت بهداشت وزارت و همچنین دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، صمیمانه قدردانی نمایم.